Artikel geschreven voor het tijdschift van Vereniging Vrienden in het Gooi in 2014
‘Op de Brink van Muiderberg wil je nergens heen. Je bent waar je wilt zijn- onder een koesterend dak van oude bomen, tussen onbestemde grasveldjes en heggetjes in een vorm die je niet kunt thuisbrengen, maar waarom zou je ook. Het gevoel dat je thuis bent overvalt je van alle kanten’, zo begon een artikel in HP de Tijd in 1998.
Muiderberg, een kleine oase, ingeklemd tussen de steeds maar uitbreidende A1 en A6, spoordijk en het IJsselmeer. Onderdeel van de gemeente Muiden en sinds 2016 van Gooise Meren maar toch zo anders dan het stadje Muiden aan de Vecht. Een klein dorp met een interessant verleden en verschillende facetten die het in mijn hart verankerd hebben.
Waarschijnlijk was er al voor de middeleeuwen een nederzetting omdat het als uitloper van de Gooise Stuwwal een prettige droge hogergelegen plek was in verder veen en moerassig gebied.
Op het strand is een vuurstenen mes gevonden van rond 40.000 jaar oud! Op de Brink is een Romeinse munt gevonden die werd geslagen rond 320. Omstreeks 800 is er over Muiderberg dat toen mogelijk Werinon of Werdina heette, geschreven door en over Liudger, een missionaris, zijn beeld staat achter de boskapel.
Pas vanaf 1296 zijn er echte feitelijke gegevens over het leven hier bekend, Graaf Floris werd hier vermoord. Het was een belangrijke plaats, op haar grondgebied werd het door zee verzwolgen Naarden herbouwd vanaf 1350.
Vanaf 1305 is bekend dat schout en schepenen hier zetelden en werd er recht gesproken. Door de schriftelijke verslaglegging van de rechtspraak is relatief veel bekend over het lokale leven door de wetten en keuren die toen uitgevaardigd werden; hoeveel vee men mocht weiden op de Meent (Brink), ‘schamele luiden’ die maar 3 nachten mochten blijven, waar bijenkorven geplaatst mochten worden na betaling van entreegeld en hoeveel meter de vuilnis van de huizen gelegd moest worden, grote honden die niet mochten loslopen en andere dorpse wetenswaardigheden. Men leefde vooral van tarwe-, rogge-en boekweit en vruchtbomen teelt en veehouderij. Gek genoeg zijn er geen visserij-activiteiten gevonden.
Vanaf de 17e eeuw wordt er steeds meer bekend onder andere door schilderijen en tekeningen. Muiderberg wordt een geliefde werkplek voor kunstenaars waaronder Rembrandt, aangetrokken door het lommerrijk landschap met glooiende duinen, zee en buitens van rijke Amsterdammers.
In 1640 wordt een trekvaart van Amsterdam naar Naarden aangelegd met een aftakking naar Muiderberg via het riviertje de Goog.
Deze trekvaart wordt gebruikt voor de afvoer van zand uit het dorp. Daardoor is een cultuurhistorisch interessante steilrand ontstaan voor het Kocherbos omdat op sommige plekken de bosrand meters hoger ligt vanwege de afgraving van het ervoorliggende weiland. Deze plek is ook uit landschappelijk oogpunt bijzonder en voor veel inwoners zo belangrijk dat meer dan 600 inwoners zienswijzen indienden tegen de voorgenomen aanleg van een hockeyveld tegen die steilrand.
In november 2015 werden wij door de Raad van State in ons gelijk gesteld na jarenlang overleggen en procederen.
De trekvaart wordt ook gebruikt voor het vervoer van Amsterdamse joden naar een van de grootste joodse begraafplaatsen van Nederland, deze bestaat al sinds 1642. Vooral het oude gedeelte is interessant om te bezoeken, evenals het Kocherbos aan de overkant dat tot 2016 van de Joodse Gemeente Amsterdam was maar net verkocht is aan de plaatselijke hockeyclub.
Ooit onderdeel van een landgoed, nu valt het onder de EHS, een relatief klein maar interessant droog zandgrondbos in verder veenlandschap en daarom een toevluchtsoord voor veel vogelsoorten waaronder bos- en ransuil, sperwer, buizerd, groene specht en 5 soorten vleermuizen.
Vanaf de 18e eeuw is Muiderberg een geliefde plek waar rijke Amsterdammers hun buitenhuizen lieten bouwen. Er worden meer dan 10 landhuizen en buitens gebouwd. Later komen er hotels en pensions, een rij romantische villa’s aan zee en komt toerisme steeds meer op gang.
In de 19e eeuw wordt Muiderberg een drukbezochte badplaats, makkelijk bereikbaar met de ’ Gooische Moordenaar’, de stoomtram uit Amsterdam.
Onder andere van dit toeristisch verleden zijn erg leuke oude ansichten te vinden op de site van Paul Wink.
De meertjes achter de dijken zijn stille getuigen van de invloed die de zee ooit heeft gehad.
Het echte grote badtoerisme hield op met bestaan toen de afsluitdijk in de jaren 30 van de vorige eeuw werd gebouwd en de zee langzaam stilstaand zoet water werd. De tientallen cafe’s en hotels sloten vrijwel allemaal hun deuren en werden omgebouwd tot woonhuizen of afgebroken. Gelukkig hebben we nog steeds een strandpavilioen en een kleine jachthaven, Hotel het Rechthuis en een paar fijne restaurants.
In het voorjaar van 2015 is een uitgebreid cultuurhistorisch onderzoek gedaan naar het Echobos, waar ooit landgoed Rustrijk heeft gelegen, daarnaast is een bomenonderzoek gedaan. In het voorjaar van 2017 start een burgerparticipatieproces waarin Groen Muiderberg deelneemt. Hopelijk gaat dit leiden tot een goede beheervisie op ons natuurlijke en historische erfgoed.
In de 20e eeuw groeit Muiderberg van klein boeren en toeristisch dorpje uit tot forenzendorp met rond de 3200 inwoners, 2 lagere scholen, een bloeiend sport en verenigingsleven en nog steeds een aantal winkels gelukkig. Omstreeks 1950 waren er nog 25 boerderijen maar daar zijn er nu nog maar enkele van over, de laatste boerderij in de dorpskern is in 2003 verdwenen. maar toch ademt het hier nog een dorpse rust.
De glorie van de oude badplaats en het interessante verleden is nog voelbaar en er hangt een landelijke sfeer die zeldzaam is in de randstad.
Veel inwoners zijn erg gesteld op hun dorp en betrokken bij lokale ontwikkelingen, zie ook de facebookpagina van Natuur in Muiderberg bijvoorbeeld.
Voor wie meer wil weten: ‘Muiderberg, Voorpost van het Gooi’ is het bijzonder informatieve boek van Kl. Sierksma uit 1969.